۷۰ درصد کانون‌های گردوغبار تالاب هامون در کشور افغانستان قرار دارند
زابل – مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان‌وبلوچستان اعلام کرد که ۷۰ درصد از کانون‌های فعال گردوغبار تالاب بین‌المللی هامون در کشور افغانستان قرار دارند و تنها ۳۰ درصد باقی‌مانده در داخل ایران هستند. با این حال، تمام منطقه سیستان به دلیل خشکسالی‌های مداوم و کمبود آب، به شدت مستعد تولید گردوغبار است. این اظهارات در نشستی با اصحاب رسانه در زابل مطرح شد و بر ابعاد فرامرزی بحران زیست‌محیطی منطقه تاکید کرد.
اهمیت فرهنگ‌سازی و نقش خانواده در حفاظت از محیط زیست
محمدرضا علیمرادی، مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان‌وبلوچستان، ضمن تبریک هفته محیط زیست، بر لزوم تلاش همگانی برای حفظ محیط زیست تاکید کرد. او معتقد است این امر تنها با فرهنگ‌سازی درست محقق می‌شود و خانواده، به عنوان یکی از مهم‌ترین کانون‌ها، می‌تواند نقشی محوری در این زمینه ایفا کند. نریختن زباله، پلاستیک و مواد خطرناک در طبیعت، که سلامت جوامع بشری را تهدید می‌کند، باید به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود.
هامون، تالاب بین‌المللی در آستانه نابودی: لزوم حساسیت جهانی
تالاب بین‌المللی هامون، که روزگاری هفتمین تالاب آب شیرین دنیا بود، اکنون به دلیل تداوم خشکسالی‌ها و بحران آب در منطقه سیستان به طور کامل خشک شده است. این وضعیت، لزوم حساسیت و توجه بیشتر جوامع بین‌المللی را می‌طلبد. کنوانسیون رامسر، به عنوان مهم‌ترین ابزار حقوقی برای حفاظت از تالاب‌ها، گیاهان و حیوانات وابسته به آن‌ها (به ویژه پرندگان آبزی)، می‌تواند در این زمینه نقش‌آفرین باشد.
علیمرادی به تقسیم‌بندی کانون‌های طوفان به دو بخش ثابت و متحرک اشاره کرد. کانون‌های ثابت گردوغبار در بستر رودخانه فراه‌رود در افغانستان سرچشمه می‌گیرند و پس از نفوذ به داخل ایران، سه چاله پهنه تالابی هامون را نیز درگیر می‌کنند. وی افزود که به دلیل سرعت بالای طوفان‌ها و خشکسالی‌های پی‌درپی، حتی زمین‌های کشاورزی بایر شده در منطقه سیستان نیز به کانون‌های گردوغبار تبدیل شده‌اند. مصب رودخانه‌های فراه‌رود به هامون صابوری، و سپس مصب‌های رودخانه خاش‌رود و برینگک، از مهم‌ترین مناطق درگیر با این پدیده‌اند.
چالش حقابه هامون: درخواست تفکیک حقابه زیست‌محیطی
مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان‌وبلوچستان تاکید کرد که ایران در حال حاضر کانون حمل گردوغبار و شن‌های روان است که عمدتاً متأثر از کانون‌های ثابتی است که از افغانستان به ایران می‌رسند. او به نکته‌ای مهم اشاره کرد که حقابه معاهده ۱۳۵۱ (بین ایران و افغانستان) تنها برای شرب و کشاورزی در نظر گرفته شده بود و در آن زمان هیچ فکری برای تالاب هامون نشده بود، چرا که میلیاردها متر مکعب آب به آن وارد می‌شد. اما در حال حاضر، شرایط دریافت آب در تالاب بین‌المللی هامون صفر است.
در همین راستا، اداره کل محیط زیست سیستان‌وبلوچستان پیشنهادی مبنی بر جدا کردن حقابه زیست‌محیطی تالاب هامون از حقابه شرب و کشاورزی به کمیسیون امنیت ملی ارائه داده است. این موضوع به کمیسیون ارجاع شده و جلسات اولیه نیز تشکیل شده است. سازمان حفاظت محیط زیست کشور متولی این امر است و مذاکرات اولیه توسط ریاست سازمان با مقامات مرتبط افغانستان انجام شده و طرح‌های اولیه در حال تنظیم است تا حقابه زیست‌محیطی برای تالاب هامون در نظر گرفته شود و به احیای آن کمک شود.
علیمرادی هشدار داد که اگر حقابه زیست‌محیطی برای هامون تأمین نشود و سد بخش‌آباد در افغانستان نیز احداث شود، منطقه سیستان با توجه به گردوغبار، طوفان‌های شن و دمای بالای هوا، به یک جهنم واقعی تبدیل خواهد شد. تمام تلاش‌ها بر این است که بتوان حقابه زیست‌محیطی را در این زمینه تأمین کرد.
نقش محوری رسانه‌ها در مطالبه‌گری و فرهنگ‌سازی
علیمرادی از رسانه‌ها خواست تا در زمینه حفظ محیط زیست، حفاظت از گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری و مطالبه حقابه هامون به کمک سازمان حفاظت محیط زیست بیایند. او رسانه را ابزاری قدرتمند توصیف کرد که علاوه بر فرهنگ‌سازی، می‌تواند در پیگیری مطالبات برحق مردم برای حفظ و احیای تالاب بین‌المللی هامون نقش مؤثری ایفا کند. رسانه‌ها می‌توانند با پوشش خبری مناسب، استفاده از نظریات کارشناسان متعدد و تحلیل‌های تخصصی، کمک حرفه‌ای بسیار مؤثری در این زمینه داشته باشند.
وی به اهمیت تولیدات رسانه‌ای در فرهنگ‌سازی اشاره کرد و گفت که تولید یک فیلم در زمینه‌های مختلف محیط زیست می‌تواند مخاطبان زیادی را جذب و به فرهنگ‌سازی کمک کند. سازمان حفاظت محیط زیست از هرگونه تولید رسانه‌ای و فرهنگی که مشکلات زیست‌محیطی را در قالب فیلم، عکس و… بازگو کند و درصدد حل این مشکلات و ارائه راهکار باشد، حمایت می‌کند. او مثال زد که تولید فیلم یا کلیپ درباره نریختن زباله در کنار رودخانه‌ها و دریاها یا شکارهای بی‌رویه گونه‌های در حال انقراض، می‌تواند به فرهنگ‌سازی و حفاظت از محیط زیست کمک شایانی کند. سال گذشته نیز مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان برای تئاترهای روستایی با مضمون محیط زیست اختصاص داده شد. علیمرادی در پایان تأکید کرد که هنر و هنرمندان می‌توانند صدای مظلومیت هامون و مردم سیستان باشند و در رسالت حفظ محیط زیست یاریگر این سازمان باشند. آیا با حمایت همه جانبه، می‌توان آینده‌ای پایدار برای سیستان و تالاب هامون رقم زد؟
