پیام‌های فضای مجازی قابل استناد هستند؟
## اسکرین شات، مدرکی قابل استناد در دادگاه
امروزه در دنیای دیجیتال، اسکرین شات به یکی از مهم‌ترین ابزارهای اثبات در پرونده‌های حقوقی و کیفری تبدیل شده است. از پرونده‌های خانوادگی گرفته تا پرونده‌های پیچیده کلاهبرداری در فضای مجازی، اسکرین شات به عنوان مدرکی معتبر شناخته می‌شود.
قبل از تصویب قانون تجارت الکترونیک در سال ۱۳۸۲، توجه چندانی به ادله الکترونیکی در دادگاه‌ها نمی‌شد. اما با تصویب این قانون، ارزش قانونی اسناد و مدارک الکترونیکی مانند اسکرین شات مورد تأیید قرار گرفت. با تصویب قانون جرائم رایانه‌ای نیز توجه قانون‌گذار به جرائم آنلاین و ادله الکترونیکی بیشتر شد.
**آیا پیام‌های آنلاین در دادگاه قابل استناد هستند؟**
برخلاف تصور برخی، اسکرین شات‌ها و پیام‌های آنلاین به عنوان مدارک قابل استناد در دادگاه پذیرفته می‌شوند. قانون، ادله الکترونیکی را به رسمیت شناخته و به این ترتیب، محتوای این پیام‌ها می‌تواند به عنوان دلیل در دادگاه مورد استفاده قرار بگیرد.
**نحوه تأیید اسکرین شات در دادگاه**
دادگاه با استفاده از کارشناسان خبره در حوزه فناوری، اصالت اسکرین شات ارائه شده را بررسی می‌کند. اگر صحت اسکرین شات توسط کارشناسان تأیید شود، آنگاه این مدرک به عنوان مبنای صدور حکم در دادگاه به کار گرفته می‌شود.
ماده ۱۲ قانون تجارت الکترونیکی به صراحت بیان می‌کند که “اسناد و ادله اثبات دعوی ممکن است به صورت داده‌پیام باشد و در هیچ محکمه یا اداره دولتی نمی توان بر اساس قواعد ادله موجود، ارزش اثباتی داده‌پیام را صرفاً به دلیل شکل و قالب آن رد کرد”.
**اهمیت تأیید توسط کارشناسان**
نکته مهم این است که برای پذیرش ادله الکترونیکی مانند اسکرین شات در دادگاه، تأیید کارشناسان خبره در حوزه فضای مجازی مانند پلیس فتا الزامی است. در غیر این صورت، ممکن است دادگاه این مدارک را نپذیرد.
**پلیس فتا، مرجعی معتبر برای تأیید اسکرین شات**
در مواردی که اسکرین شات شامل پیام‌های تهدید آمیز یا توهین آمیز است، توصیه می‌شود با پلیس فتا تماس بگیرید. این نیرو به عنوان مرجعی معتبر، اصالت اسکرین شات را تأیید کرده و می‌تواند در اثبات ادعای شما در دادگاه کمک کند.
**قانون و اسکرین شات**
ماده 655 قانون آیین دادرسی کیفری، صورت الکترونیکی یا محتوای الکترونیکی را به شرط رعایت سازوکارهای امنیتی، همانند سند و نوشته مکتوب قابل استناد می‌داند. تبصره 1 این ماده نیز تاکید می‌کند که نباید صرفاً به دلیل شکل یا نحوه تبادل اطلاعات الکترونیکی، از اعتباربخشیدن به محتوا و آثار قانونی آن خودداری شود.
ماده 685 این قانون نیز تصریح می‌کند که اگر داده‌های رایانه‌ای توسط طرف دعوا یا شخص ثالثی که از دعوا آگاهی ندارد، ایجاد یا پردازش یا ذخیره یا منتقل شود و سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی مربوطه به نحوی درست عمل کند که به صحت و تمامیت، اعتبار و انکارناپذیری داده‌ها خدشه وارد نشود، قابل استناد است.
بنابراین، اگر مرجعی قابل اعتماد مانند پلیس فتا، اصالت اسکرین شات ارائه شده از سوی اصحاب دعوا را تأیید کند یا به طریق دیگری، اصالت و ساختگی نبودن اسکرین شاتِ مورد استناد برای قاضی احراز شود، می‌تواند بر مبنای آن قضاوت کند. اما اگر درباره اصالت اسکرین شات تردید جدّی باشد و احتمال برود که از طریق نرم افزارهایی مانند فتوشاپ ساخته شده است، دیگر قابلیت استناد نخواهد داشت.
