روز جهانی بدون دخانیات ۲۰۲۵: افشای ترفندهای صنعت دخانیات برای به دام انداختن جوانان
امروز، ۳۱ مه، به مناسبت “روز جهانی بدون دخانیات”، سازمان جهانی بهداشت (WHO) و متخصصان سلامت در سراسر جهان گردهم می‌آیند تا بر استراتژی‌های فریبنده صنعت دخانیات برای جذب مشتری، به ویژه جوانان، نور بتابانند. هدف این کمپین افزایش آگاهی عمومی و حمایت از سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تر، از جمله ممنوعیت طعم‌دهنده‌هایی است که محصولات نیکوتین و تنباکو را جذاب‌تر می‌کنند. تخمین‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر، ۱.۱ میلیارد سیگاری و نزدیک به ۳۵۰ میلیون مصرف‌کننده تنباکوی بدون دود در سراسر جهان وجود دارد که گستردگی این معضل بهداشتی را نمایان می‌سازد.
تاکتیک‌های پنهان برای جذب مصرف‌کننده
با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در کنترل جهانی دخانیات، صنایع دخانیات و نیکوتین همواره در حال تطبیق استراتژی‌های خود برای جذب و حفظ مصرف‌کنندگان هستند. این تلاش‌ها نه تنها سلامت عمومی را تهدید می‌کنند، بلکه گروه‌های آسیب‌پذیر، به‌ویژه نوجوانان و کودکان را هدف قرار می‌دهند. برخی از این تاکتیک‌های رایج عبارتند از:
- طعم‌دهنده‌ها و افزودنی‌ها: استفاده از طعم‌های دلنشین مانند میوه، شکلات یا نعناع برای بهبود طعم و بوی نامطبوع تنباکو. این طعم‌ها محصولات دخانی را خوشایندتر کرده و ادراک ضرر آن‌ها را به‌ویژه در میان جوانان کاهش می‌دهند.
- بازاریابی هدفمند: بهره‌گیری از طراحی‌های شیک، بسته‌بندی‌های جذاب و کمپین‌های گسترده در رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی برای جلب نظر گروه‌های خاص، از جمله نوجوانان و جوانان.
- طراحی فریبنده محصول: ساخت محصولاتی که ظاهری شبیه به شیرینی، اسباب‌بازی یا حتی لوازم‌التحریر دارند. این طراحی‌ها به طور مستقیم کودکان و نوجوانان را هدف قرار داده و باعث کاهش درک خطر و افزایش دسترسی آن‌ها به این محصولات می‌شوند.
این رویکردهای بازاریابی نه تنها افراد را به شروع مصرف تشویق می‌کنند، بلکه ترک آن را نیز دشوارتر ساخته و خطر اعتیاد و پیامدهای بلندمدت سلامتی را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهند.
خلاهای قانونی در اروپا و تهدید سلامت جوانان
بررسی داده‌های سازمان جهانی بهداشت در منطقه اروپا در سال ۲۰۲۲، نشان‌دهنده شکاف‌های قابل توجهی در محافظت از کودکان در برابر سیگارهای الکترونیکی است. تنها چهار کشور تمامی طعم‌دهنده‌ها را در سیگارهای الکترونیکی ممنوع کرده‌اند، در حالی که چهار کشور دیگر طعم‌های خاص را مجاز یا محدود کرده‌اند. علاوه بر این، تنها ۱۱ کشور تمام اشکال تبلیغات و حمایت از سیگارهای الکترونیکی را ممنوع کرده‌اند، در مقایسه با ۳۶ کشور با ممنوعیت جزئی و ۶ کشور بدون هیچ گونه مقررات. این ضعف‌های قانونی، جوانان را به ویژه در برابر بازاریابی هدفمند سیگار الکترونیکی آسیب‌پذیر می‌سازد.
آمارها نشان می‌دهد که استفاده از محصولات نیکوتینی مانند سیگارهای الکترونیکی و کیسه‌های نیکوتینی در میان جوانان رو به افزایش است. در سال ۲۰۲۲، حدود ۱۲.۵ درصد از نوجوانان در منطقه اروپا از سیگار الکترونیکی استفاده می‌کردند، در حالی که این رقم در بزرگسالان تنها ۲ درصد بود. در برخی کشورها، استفاده از سیگار الکترونیکی در میان کودکان مدرسه‌ای ۲ تا ۳ برابر بیشتر از سیگار کشیدن بوده است، که این روند نگران‌کننده نیاز به اقدام فوری را برجسته می‌سازد.
سیگارهای الکترونیکی: جایگزینی بحث‌برانگیز
سیگارهای الکترونیکی که ابتدا به عنوان ابزاری برای ترک سیگار معرفی شدند، خود حاوی نیکوتین هستند که به سرعت به مغز می‌رسد و به شدت اعتیادآور است. تفاوت اصلی آن‌ها با سیگارهای سنتی در این است که در سیگارهای الکترونیکی، مایع حاوی نیکوتین به جای تنباکو، حرارت داده می‌شود. در هر دو حالت، نیکوتین در عرض چند ثانیه به مدارهای پاداش مغز می‌رسد و باعث ایجاد حس لذت و وابستگی می‌شود.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) سیگارهای الکترونیکی را به عنوان محصولات دخانی و نه دارویی طبقه‌بندی می‌کند و تاکنون هیچ یک از آن‌ها را برای استفاده پزشکی به عنوان ابزاری برای ترک سیگار تأیید نکرده است. آژانس‌های بهداشتی بزرگ توصیه می‌کنند که افراد سیگاری از داروهای مورد تأیید FDA برای ترک سیگار استفاده کنند و تنها در صورت عدم موفقیت سایر روش‌ها، سیگارهای الکترونیکی یا ویپ‌ها را به عنوان آخرین راه‌حل در نظر بگیرند.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که سیگارهای الکترونیکی ممکن است در کوتاه‌مدت برای کمک به ترک سیگار مؤثر باشند، اما از سوی دیگر، مصرف‌کنندگان را به نیکوتین معتاد کرده و آن‌ها را در معرض مواد شیمیایی مضر قرار می‌دهند. در واقع، افرادی که از ویپ استفاده می‌کنند، ممکن است در ادامه به کشیدن سیگار نیز روی بیاورند که به عنوان “اثرگذاری دوگانه” شناخته می‌شود. با وجود سال‌ها حضور سیگارهای الکترونیکی در بازار، اطلاعات زیادی در مورد تأثیر ترکیبات آن‌ها بر ریه‌ها و رگ‌های خونی وجود ندارد و عوارض طولانی‌مدت آن‌ها هنوز به طور کامل شناخته نشده است.
روز جهانی بدون دخانیات امسال فرصتی است تا استراتژی‌های فریبنده صنعت دخانیات را افشا کرده و تعهد جمعی به آینده‌ای سالم‌تر و عاری از دخانیات را تقویت کند. با توجه به چالش‌های موجود، چه اقداماتی می‌توان برای حفاظت مؤثرتر از جوانان در برابر محصولات دخانی و نیکوتینی انجام داد؟
