معضل مصرف برق کولرها و راهکارهای نوین برای خنکای پایدار: ناترازی انرژی در تابستان ایران
هر سال با فرارسیدن روزهای گرم، تب استفاده از وسایل سرمایشی در خانه‌ها، مغازه‌ها و ادارات اوج می‌گیرد. اما این خنکای مطبوع، با چالش بزرگی برای شبکه برق کشور همراه است: ۲۸۰۰ مگاوات افزایش سالانه مصرف برق تنها به دلیل کولرها. برای حفظ تعادل شبکه، صنعت برق ایران ناگزیر است هر سال ۴۰۰۰ مگاوات ظرفیت تولیدی جدید به مدار بیاورد تا پاسخگوی این تقاضای فزاینده باشد. این روند، علاوه بر تحمیل سرمایه‌گذاری‌های سنگین، تبعات زیست‌محیطی قابل توجهی از جمله افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مصرف بی‌رویه آب را نیز به دنبال دارد.
کولرها: قهرمانان بی‌چون‌وچرای پیک مصرف تابستانی
بر اساس برآوردها، سالانه حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار کولر گازی و نزدیک به یک میلیون کولر آبی جدید به شبکه مصرف کشور اضافه می‌شوند. در مجموع، بیش از ۲۰ میلیون کولر آبی هم‌اکنون در خانه‌های ایرانی فعال هستند که سهم عمده‌ای از پیک مصرف تابستانی را به خود اختصاص داده‌اند. این میزان مصرف برق در سامانه‌های سرمایشی، فشار بی‌سابقه‌ای بر زیرساخت‌های تولید و توزیع برق وارد می‌کند و صنعت برق را مجبور به سرمایه‌گذاری‌های عظیم در احداث نیروگاه‌های جدید می‌کند.
راهکارهای نوین برای کاهش مصرف انرژی: از BLDC تا تفکر هوشمند
در برابر این روند افزایشی، مجموعه‌ای از راهکارهای نوآورانه در دستور کار قرار گرفته است که هدف آن‌ها، تأمین خنکای مورد نیاز با مصرف انرژی کمتر است. در صدر این راهکارها، جایگزینی الکتروموتورهای القایی در کولرهای آبی با مدل‌های راندمان بالای BLDC (موتورهای جریان مستقیم بدون جاروبک) قرار دارد. این طرح تنها با تعویض یک میلیون موتور کولر آبی، می‌تواند مصرف انرژی آن‌ها را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. این اقدام صرفه‌جویی معادل ۴۶۵ میلیون کیلووات‌ساعت در سال، کاهش ۳۰۰ مگاوات از توان مصرفی شبکه، صرفه‌جویی ۱۴ میلیون مترمکعب آب و جلوگیری از انتشار ۳۲۲ هزار تن دی‌اکسیدکربن را به همراه خواهد داشت.
برای تسهیل اجرای این طرح، وام ۸ میلیون تومانی با نرخ ۱۸ درصد و بازپرداخت ۲۴ ماهه در اختیار متقاضیان قرار گرفته تا مسیر تعویض تجهیزات برای خانوارها مقرون به صرفه‌تر شود.
همچنین، پروژه جایگزینی ۱۰۰ هزار کولر گازی فرسوده در جنوب کشور آغاز شده که موجب کاهش قابل توجه بارهای سرمایشی در پیک تابستان خواهد شد. در تهران نیز، پروژه نصب کولرهای پربازده BLDC آغاز شده و صنایع نیز به صورت جدی وارد سرمایه‌گذاری در این حوزه شده‌اند. یکی دیگر از پروژه‌های در حال اجرا، جایگزینی ۱۰ هزار موتور کولر آبی با استفاده از الکتروموتورهای پربازده است که تا پایان تیرماه به اتمام می‌رسد و پیش‌بینی می‌شود ۶.۴ مگاوات کاهش توان در بخش مصرف انرژی محقق شود.
سیاست‌های مکمل و توصیه‌های خانگی برای مصرف بهینه
در کنار این طرح‌های فناورانه، سیاست‌های مکملی نیز برای کنترل مصرف برق در حال اجراست. نظام تعرفه‌گذاری پلکانی از جمله آن‌هاست که باعث می‌شود مشترکان پرمصرف، هزینه بیشتری را پرداخت کنند. همچنین، محدودسازی مصرف در بخش‌های پرمصرف نیز به صورت جدی پیگیری می‌شود؛ روشی که در سال‌های اخیر نتایج مثبتی به همراه داشته است.
علاوه بر این، اقدامات ساده‌ای در سطح خانگی نیز می‌تواند به کاهش بار شبکه و مدیریت مصرف کمک کند:
- استفاده از کولرهای دارای برچسب انرژی سطح A یا بالاتر
- سرویس و تمیز کردن مرتب کولرها برای افزایش بازدهی
- استفاده از پوشش‌های مناسب روی پنجره‌ها برای جلوگیری از ورود گرمای خورشید
- تنظیم دمای کولر گازی روی ۲۴ تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد
- استفاده از تهویه طبیعی در ساعات خنک صبح و شب
- خاموش کردن وسایل برقی غیرضروری که تولید گرما می‌کنند
خنک کردن خانه‌ها در روزهای داغ تابستان اجتناب‌ناپذیر است، اما راهی که به پایداری شبکه و محیط زیست منتهی می‌شود، نه از توسعه بی‌انتهای تولید برق، بلکه از اصلاح الگوی مصرف، ارتقای تجهیزات و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین عبور می‌کند. خنکی هوشمند، مسیر تازه‌ای برای تابستان‌های آینده است که هم آسایش شهروندان را تضمین می‌کند و هم فشار بر منابع انرژی کشور را کاهش می‌دهد. آیا با این تدابیر و همکاری مردم، می‌توانیم از اوج‌گیری ناترازی انرژی در تابستان‌های آینده جلوگیری کنیم؟
