تراز تجاری ایران در بن‌بست؛ آمارها چه می‌گویند؟
تراز تجاری ایران از سال ۱۳۹۸ به این سو به طور مداوم منفی شده است. این در حالی است که سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و برنامه‌های توسعه‌ای کشور بر کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و افزایش صادرات غیرنفتی تاکید دارند. با این حال، آمارهای رسمی نشان می‌دهد که تراز تجاری کشور نه تنها بهبود نیافته بلکه با روند رو به رشدی منفی شده است.
یکی از دلایل اصلی این وضعیت، ترکیب آمار صادرات نفتی با صادرات غیرنفتی است. دولت‌ها برای پنهان کردن عمق بحران تراز تجاری، آمار صادرات نفت را به آمار صادرات غیرنفتی اضافه می‌کنند و به این ترتیب، تراز تجاری را مثبت جلوه می‌دهند. این در حالی است که تراز تجاری غیرنفتی همچنان منفی است و به طور متوسط در ۵ ماهه امسال به حدود ۴.۴ میلیارد دلار رسیده است.
تحلیل آمارهای تجارت خارجی نشان می‌دهد که صادرات ایران عمدتاً بر کالاهای کم ارزش و خام متمرکز شده است و به تعداد محدودی کشور صادرات می‌شود. بیش از ۷۵ درصد صادرات کشور را محصولات کامودیتی و کالاهای خام و نیمه‌خام تشکیل می‌دهند و ۸۰ درصد صادرات نیز به ۵ کشور اصلی از جمله چین، عراق، ترکیه، امارات و هند صورت می‌گیرد. این وابستگی به چند کشور و کالاهای کم ارزش، اقتصاد ایران را آسیب‌پذیر کرده و مانع از رشد و توسعه پایدار آن شده است.
علاوه بر این، دولت‌های مختلف با بدعت‌گذاری در تعریف صادرات غیرنفتی، تلاش کرده‌اند تا آمارهای مثبت‌تری از تراز تجاری ارائه دهند. اضافه کردن میعانات گازی، گاز مایع و حتی نفت خام به آمار صادرات غیرنفتی، نمونه‌هایی از این دست اقدامات هستند.
در این شرایط، کارشناسان و اقتصاددانان بارها نسبت به وضعیت نامناسب تراز تجاری ایران هشدار داده‌اند و بر لزوم تنوع‌بخشی به سبد صادراتی و کاهش وابستگی به چند کشور و کالای خاص تاکید کرده‌اند. با این حال، به نظر می‌رسد که دولت‌ها به جای اتخاذ سیاست‌های مؤثر برای بهبود وضعیت تجارت خارجی، به دنبال پنهان کردن واقعیت‌ها و ارائه آمارهای گمراه‌کننده هستند.
ادامه این روند نه تنها به اقتصاد ایران آسیب جدی وارد می‌کند، بلکه می‌تواند منجر به افزایش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی و کاهش توان رقابت‌پذیری آن در بازارهای جهانی شود. بنابراین، برای بهبود وضعیت تراز تجاری و توسعه پایدار اقتصاد، نیاز به تدوین و اجرای سیاست‌های جامع و بلندمدتی است که بر افزایش صادرات کالاهای با ارزش افزوده بالا، تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی و کاهش وابستگی به کالاهای خام متمرکز باشد.
با احترام ، مجله خبری روز آنلاین
