تاثیر نگران‌کننده افزایش دما بر فعالیت مغزی کودکان؛ یافته‌های جدید پژوهشگران هلندی
آمستردام، هلند – پژوهش‌های اخیر دانشمندان هلندی نشان می‌دهد که گرمایش جهانی نه تنها محیط زیست کره زمین را دستخوش تغییر می‌کند، بلکه می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر نحوه عملکرد مغز در حال رشد کودکان نیز داشته باشد. این یافته‌ها، ارتباط احتمالی میان افزایش دما و بروز مشکلات سلامت روان در میان نوجوانان را از منظر عصب‌شناسی مورد بررسی قرار می‌دهد.
به گزارش ایسنا و به نقل از اس‌اف، سال ۲۰۲۴ به عنوان گرم‌ترین سال ثبت شده در تاریخ زمین شناخته شد و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که دمای متوسط جهانی طی پنج سال آینده به ۱.۵ درجه سانتیگراد بالاتر از سطح پیش از صنعتی شدن خواهد رسید. در این شرایط بحرانی ناشی از تغییرات اقلیمی، درک اثرات این تغییرات بر سلامت انسان، به ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار است.
تاثیر گرما بر مغزهای جوان: پرده‌برداری از یک ارتباط نادیده گرفته شده
تا پیش از این، شواهد نشان می‌داد که دمای شدید هوا با رویدادهای حاد سلامت روان در جمعیت جوان مرتبط است و در طول موج‌های گرما، مراجعه به اورژانس‌های سلامت روان برای مشکلاتی از اختلالات سازگاری گرفته تا اضطراب و رفتارهای خودآسیب‌رسان افزایش می‌یابد. اما مکانیسم دقیق این ارتباط تا کنون ناشناخته بود. مطالعه جدید پژوهشگران در روتردام، نخستین شواهد نوروبیولوژیکی را ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد چگونه افزایش دما می‌تواند به طور مستقیم بر عملکرد مغز در کودکان تاثیر بگذارد.
در این تحقیق، گروهی از محققان ۲۲۲۹ کودک ۹ تا ۱۲ ساله را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که افزایش دما در طول هفته منتهی به تصویربرداری مغزی، با کاهش اتصال در شبکه‌های کلیدی مغز مرتبط است. این یافته‌ها، برای اولین بار نشان می‌دهد که دما چگونه می‌تواند به طور مستقیم بر عملکرد مغز کودکان تاثیر بگذارد.
شبکه‌های مغزی آسیب‌پذیر در برابر گرما
اسکن‌های مغزی انجام شده در این مطالعه نشان داد که قرار گرفتن در معرض گرما به طور خاص بر سه شبکه مهم مغز تاثیر می‌گذارد:
- شبکه جداری داخلی (Default Mode Network): این شبکه در ادغام اطلاعات مربوط به بدن و محیط اطراف نقش دارد و به افزایش خودآگاهی و درک دیدگاه‌های مختلف کمک می‌کند.
- شبکه برجسته (Salience Network): این شبکه محرک‌های مهم را تشخیص می‌دهد و در تنظیم احساسات نقش دارد. تحقیقات پیشین، ارتباط کمتر در این شبکه را با افزایش افکار خودکشی در نوجوانان مبتلا به افسردگی نشان داده است.
- هیپوکامپ (Hippocampus): این ناحیه از مغز برای یادگیری و حافظه ضروری است و همچنین به بدن در پاسخ به عوامل استرس‌زا و تنظیم سیستم‌های پاسخ به استرس کمک می‌کند.
نکته قابل توجه در این مطالعه، قوی‌ترین تاثیر دما در روز قبل از اسکن مغز بود و این تاثیر به تدریج در روزهای قبل‌تر کاهش می‌یافت. این موضوع نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض گرما، تاثیر نسبتاً فوری اما موقت بر عملکرد مغز دارد.
نگرانی از تاثیرات فصلی تغییرات آب و هوا بر سلامت روان
یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که تاثیر دما، چه در فصل‌های گرم و چه در فصل‌های سرد (افزایش غیرمنتظره دما در فصول سرد)، نگران‌کننده است و نشان می‌دهد که هم دمای بالای مطلق و هم دمای بالاتر از حد معمول فصل می‌توانند بر مغز تاثیر بگذارند. این یافته‌ها با نتایج مطالعات قبلی در مورد ارتباط دما و رویدادهای حاد سلامت روان همخوانی دارد.
یافته‌های مربوط به شبکه برجسته، با توجه به ارتباط ثابت آن با افکار خودکشی، نگرانی‌های ویژه‌ای را به همراه دارد. محققان پیشنهاد می‌کنند که کاهش اتصال عملکردی در این شبکه ممکن است تا حدی ارتباط بین دمای بالا و میزان خودکشی را که در مطالعات قبلی مستند شده بود، توضیح دهد.
مکانیسم‌های احتمالی تاثیر گرما بر مغز کودکان
محققان چندین مکانیسم احتمالی را برای توضیح این نتایج مطرح کرده‌اند. یکی از این احتمالات، از دست دادن آب بدن است. کودکان در مواجهه با گرما سریع‌تر از بزرگسالان مایعات بدن خود را از دست می‌دهند و کم‌آبی می‌تواند بر عملکرد شناختی تاثیر بگذارد. اختلال در خواب ناشی از دمای بالای شب نیز می‌تواند نقش داشته باشد، زیرا محرومیت از خواب بر اتصال در شبکه برجسته تاثیر می‌گذارد.
ضرورت محافظت از ذهن‌های جوان در دنیای گرم‌تر
از منظر بهداشت عمومی، یافته‌های این مطالعه که در مجله آکادمی روانپزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا منتشر شده است، بر اهمیت محافظت از کودکان در برابر گرمای بیش از حد تاکید می‌کند. با گرم‌تر شدن تابستان‌ها و افزایش وقوع موج‌های گرما، دسترسی بهتر به منابع خنک‌کننده، برنامه‌های کمک انرژی و افزایش فضاهای سبز ممکن است برای محافظت از سلامت شناختی و عاطفی کودکان حیاتی باشد.
برای والدین و مربیان نیز، این تحقیق نشان می‌دهد که در هوای گرم باید توجه بیشتری به کودکان داشته باشند. اطمینان از مصرف کافی مایعات، خواب مناسب و دسترسی به محیط‌های خنک می‌تواند به کاهش این اثرات عصبی کمک کند.
نکته قابل تامل این است که تغییرات مغزی مشاهده شده در این مطالعه در دماهایی رخ داده است که بسیاری آن را گرم، اما نه شدید در نظر می‌گیرند. این نشان می‌دهد که حتی گرمای متوسط نیز می‌تواند بر عملکرد مغز در ذهن‌های در حال رشد تاثیر بگذارد.
همانطور که محققان خاطرنشان می‌کنند، تدوین و اجرای سیاست‌های بهداشت عمومی با هدف محافظت از کودکان در برابر دمای بالا می‌تواند به طور موثری اثرات بالقوه گرمایش جهانی بر عملکرد مغز این گروه سنی آسیب‌پذیر را کاهش دهد.
