ایران در مسیر جهانی‌سازی هشدار مخاطرات جوی: تلاش برای پیوستن به طرح “هشدار زودهنگام برای همه”
تهران – در پی طوفان‌های اخیر در تهران که با خسارات جانی و مالی همراه بود، نگرانی‌ها درباره مخاطرات پدیده‌های جوی حدی افزایش یافته است. در همین راستا، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مخاطرات وضع هوا از تلاش‌های جمهوری اسلامی ایران برای پیوستن به طرح جهانی “هشدار زودهنگام برای همه” (Early Warning for all) خبر داد. این ابتکار سازمان ملل، با هدف رساندن هشدارهای هواشناسی به دست تمامی کاربران کره زمین، از سال ۲۰۲۲ آغاز شده و ایران نیز در صف کشورهای داوطلب برای اجرای آن قرار دارد.
صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مخاطرات وضع هوا، در گفتگو با رسانه‌ها، بر ضرورت راه‌اندازی هرچه سریع‌تر سامانه‌های هشدار زودهنگام برای همگان تاکید کرد. وی با اشاره به ابتکار جهانی دبیرکل سازمان ملل در نشست تغییرات اقلیمی سال ۲۰۲۲ (اجلاس کاپ ۲۷)، گفت: “دبیرکل سازمان ملل در آن اجلاس اعلام کرد که باید هشدارهای سریع هواشناسی به دست تمام کاربران کره زمین برسد. در طول سال ۲۰۲۳ حدود ۲۰ کشور به عنوان پایلوت این برنامه انتخاب شدند و اکنون در حال توسعه در سایر کشورهاست.”
همکاری چهار نهاد کلیدی برای موفقیت طرح
به گفته ضیاییان، برای راه‌اندازی موفقیت‌آمیز این سامانه‌ها، همکاری مستمر چهار بخش حیاتی است؛ چرا که هیچ‌کدام از این بخش‌ها به تنهایی قادر به اجرای کامل سامانه هشدار نیستند. وی سازمان مدیریت بحران، سازمان هواشناسی، یک نهاد امدادی مانند هلال احمر و دستگاه اطلاع‌رسانی (وزارت ارتباطات) را چهار محور اصلی راه‌اندازی این سامانه‌ها در ایران ذکر کرد و تاکید کرد: “هماهنگی میان این نهادها شرط اصلی موفقیت راه‌اندازی سامانه‌های هشدار زودهنگام برای همه است.”
ضیاییان با تاکید بر لزوم هماهنگی بین دستگاهی و هم‌افزایی قابلیت‌ها و توانایی‌های هر بخش افزود: “طبیعی است که سازمان هواشناسی کشور به‌تنهایی توانایی راه‌اندازی این سامانه‌ها را نداشته باشد و این قدرت را ندارد که به تلفن همراه شهروندان پیامک ارسال کند یا به‌تنهایی زیرساخت‌ها را – که بخش مهمی محسوب می‌شود – فراهم کند.” وی ادامه داد: “ظرفیت زیرساخت‌ها تعیین‌کننده سطح مخاطره است و حرف اول را می‌زند، بنابراین ایجاد آن نیز یکی از الزامات اجرا و راه‌اندازی سامانه‌های هشدار سریع برای همه است.” این زیرساخت‌ها شامل شبکه‌های ارتباطی قوی، سامانه‌های پایش داده‌های جوی، و پلتفرم‌های اطلاع‌رسانی گسترده است.
ایران در صف اولین‌ها: چالش‌ها و پیشرفت‌ها
ضیاییان اظهار داشت که سازمان هواشناسی ایران در سال ۲۰۲۳ درخواست کرده است که به عنوان یکی از اولین کشورها، اجرای این برنامه را آغاز کند. این پیشنهاد با استقبال نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان جهانی هواشناسی روبه‌رو شد، اما مراحل اولیه برای آغاز فعالیت در این زمینه زمان‌بر بود. او افزود: “فرایند اجرای این طرح نوظهور حتی در سطح جهانی نیز با پیچیدگی‌هایی مانند تأمین مالی و ساختار اجرایی همراه است، و در ایران نیز هنوز در مرحله آغازین قرار دارد.”
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مخاطرات وضع هوا به تداوم برگزاری جلسات بین‌المللی و داخلی اشاره کرد و با تاکید بر برگزاری جلساتی برای پیشبرد این طرح در طول یک سال گذشته گفت: “در مهر یا آبان‌ماه سال گذشته نشستی در فیلیپین با هماهنگی وزارت امور خارجه ایران در این خصوص برگزار شد. سازمان حفاظت محیط زیست و صندوق سبز نیز جلساتی در این خصوص برگزار کردند و جلسات درون سازمانی و بین سازمانی نیز در جریان بوده است، بنابراین پیگیری‌های بین‌المللی و داخلی به صورت همزمان پیش می‌رود.”
وی با اشاره به برگزاری جلسه دیگری در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ماه با سازمان جهانی هواشناسی افزود: “در این مرحله، تمرکز بر طراحی کارگاه‌ها، تدوین تول‌کیت‌ها، شناسایی خلاها و گزارش‌های تشخیصی است. این‌ها گام‌های اولیه برای پیاده‌سازی طرح در ایران به شمار می‌آید و پیش‌جلسه‌ای برای آغاز یک کارگاه (ورکشاپ) در کشور ایران است.”
در پاسخ به پرسشی درباره میزان هماهنگی با سایر دستگاه‌های داخلی مانند مدیریت بحران و هلال احمر، ضیاییان گفت: “چند جلسه برگزار شده، اما هنوز فرآیند همکاری کاملاً تثبیت نشده است و در مراحل ابتدایی قرار دارد.” این امر نشان می‌دهد که با وجود پیشرفت‌ها، نیاز به همگرایی بیشتر میان نهادهای داخلی وجود دارد.
شعار جهانی و راهکارهای پیش رو
ضیاییان در پایان با اشاره به شعار امسال سازمان جهانی هواشناسی “همکاری برای رفع کاستی‌های هشدار زودهنگام برای همه” (Closing the Early Warning Gap Together) تاکید کرد: “کاستی‌ها در تمامی زمینه‌ها وجود دارد و به همین سبب نیز نهادهای مسئول باید برای رفع کاستی‌هایی مانند توسعه زیرساخت‌ها تلاش کنند. همچنین شناسایی خلاها و رفع آن‌ها، اولین قدم برای حرکت در مسیر هشدار مؤثر است. این مسئله فقط فنی نیست بلکه نیاز به فرهنگ‌سازی گسترده نیز دارد.” این اظهارات، بر اهمیت آموزش و آگاهی عمومی در کنار توسعه زیرساخت‌ها و هماهنگی بین‌بخشی برای ایجاد یک سیستم هشدار مؤثر و فراگیر در کشور تاکید دارد. پیاده‌سازی موفقیت‌آمیز این طرح می‌تواند به طور قابل توجهی از خسارات ناشی از پدیده‌های جوی حدی در ایران بکاهد و امنیت جانی و مالی شهروندان را افزایش دهد.
