ریزش بخشی از مقرنس بنای قوامی در حافظیه؛ هشدار برای حفاظت فوری از میراث
بخشی از چَفدآویزها یا همان مقرنس بنای قوامی در مجموعه تاریخی ـ فرهنگی آرامگاه حافظ شیرازی فرو ریخت، حادثه‌ای که هم تلفیق زمان و عوامل طبیعی و هم کوتاهی در مرمت و پایش دوره‌ای را نشان می‌دهد. این رخداد بار دیگر ضرورت توجه فوری به حفاظت از آثار ثبت‌شده ملی را برجسته می‌کند.
چه رخ داد و اهمیت معماری مقرنس بنای قوامی
بخشی از مقرنس بنای قوامی که پشت آرامگاه خاندان قوام‌الملک قرار دارد و سال‌ها به‌عنوان کلاس‌های آموزشی حافظ‌شناسی مورد استفاده بوده، فرو ریخت. این مقرنس‌ها از نمونه‌های برجسته کاربندی در شیراز و جنوب کشور محسوب می‌شدند و به‌واسطه ظرافت اجرا، ارزش هنری و معماری قابل‌توجهی داشتند. فروریختن این بخش، علاوه بر از بین رفتن بخشی از بافت تاریخی، زیان فرهنگی و گردشگری نیز به دنبال دارد.
دلایل محتمل فروریختن مقرنس بنای قوامی
کارشناسان و کنشگران میراث فرهنگی عوامل زیر را در سقوط مقرنس مؤثر می‌دانند:
- فرسودگی ناشی از گذر زمان و فرسایش طبیعی سازه؛
- آسیب‌های مخاطره‌آمیز محیطی مانند تغییرات اقلیمی و بارندگی‌های سالیان گذشته؛
- نبود پایش‌های مداوم و مرمت به‌موقع و سهل‌انگاری در حفاظت از بناهای ثبت ملی.
پیامدهای فرهنگی و گردشگری حادثه برای بنای قوامی و حافظیه
مجموعه آرامگاه حافظ تنها یادمان یک شاعر نیست؛ مجموعه‌ای مرکب از آرامگاه خاندان قوام‌الملک، مشاهیر محلی و بناهای مرتبط که هر کدام وجوه تاریخی و گردشگری دارند. تخریب هر عنصر معماری، از جمله مقرنس بنای قوامی، فراتر از خسارت فیزیکی است و می‌تواند:
- تجربه بازدید گردشگران و مخاطبان فرهنگی را کاهش دهد؛
- زنجیره‌ای از آسیب‌ها را در سایر بخش‌های بنا تشدید کند اگر مرمت جامع و منسجم صورت نپذیرد.
وضعیت فعلی مرمت و اقدامات اولیه
طبق گزارش‌ها، داربست‌هایی پس از ریزش نصب شده و عملیات بهسازی و بازسازی بخش‌های آسیب‌دیده آغاز شده است. این اقدام ضروری و مثبت است اما کافی نیست؛ مرمت عاجل باید در قالب برنامه‌ای بلندمدت، کارشناسی و با نظارت دقیق میراث فرهنگی انجام شود تا از بازتکرار خسارت جلوگیری شود.
راهکارهای فوری و راهبردی برای جلوگیری از تکرار حادثه
- انجام پایش‌های دوره‌ای و فنی همه‌جانبه روی عناصر آسیب‌پذیر بنا، ثبت گزارش‌های وضعیت سازه و برنامه‌ریزی مرمت پیشگیرانه؛
- تهیه و اجرای طرح مرمت جامع با مشارکت مرمت‌گران متخصص، مهندسان سازه و کارشناسان حفاظت از میراث و تأمین منابع مالی شفاف برای نگهداری.
نقش نهادها و جامعه در حفاظت از مقرنس بنای قوامی
حفاظت مؤثر از میراث ملی نیازمند هماهنگی بین سازمان‌های میراث فرهنگی، شهرداری، نهادهای محلی، انجمن‌های مردم‌نهاد و فعالان فرهنگی است. اطلاع‌رسانی شفاف درباره روند مرمت، جذب حمایت عمومی و مشارکت خیران و بخش خصوصی می‌تواند به تسریع مرمت و تأمین اعتبارات کمک کند.
جمع‌بندی و درخواست عملی
فروریختن مقرنس بنای قوامی هشداری روشن است: بدون پایش مداوم و مرمت به‌موقع، آثار تاریخی آسیب‌پذیر خواهند ماند. لازم است مرمت اضطراری به‌سرعت با استانداردهای تخصصی آغاز شود و سپس یک برنامه نگهداری بلندمدت برای مجموعه حافظیه تدوین و اجرا گردد تا هم میراث معماری حفظ شود و هم این نماد فرهنگی برای نسل‌های آینده بماند.
میثم قدیری، یکی از روزنامه‌نگاران برجسته و کارکشته در حوزه رسانه‌ای کشور است که سال‌ها در مجله‌های خبری مختلف به فعالیت پرداخته است. او به دلیل داشتن دیدی عمیق و تحلیلی نسبت به مسائل سیاسی و اقتصادی و…به عنوان یک منبع خبری قابل اعتماد شناخته می‌شود.
